FOLGA XERAL!

Mañá o Reino de España pasa a ser o centro da Unión Europea. Nun día especial de mobilizacións sindicais contra o desmantelamento da política social europea, nós estamos no ollo do furacán coa nosa folga xeral. Teimosamente, como se conseguiu parar a Directiva de tempo de traballo, o movemento sindical español, pero tamén o europeo, precisan dun trunfo fronte a “lóxica” do establishment intergubernamental, ancorado nunhas durísimas políticas de axuste ditadas polos voitres do mercado libre e subsidiado co traballo da nosa clase obreira. O éxito da folga xeral ten que ser un símbolo a nivel europeo. Mañá as nosas centrais sindicais representativas de clase lideran a responsabilidade e son o espello das súas irmás francesas, alemanas, italianas e de todos os demáis Estados europeos. A fin de contas, mañá tamén nos manifestamos contra o racista Sarkozy, contra o novo goberno tory de Cameron, contra o indecente Berlusconi e contra a raíña do axuste Merkel, entre outros. Contra todos eles e os cadanséus gobernos. E contra a rede de complicidades que foron tecendo.


Por suposto, o destinatario da folga é o Parlamento. E o goberno español, tan acomodaticio aos ditados da internacional especulativa. Outravolta se vai repetir a historia: se os malos presaxios se cumplen, no 2012 vai entrar de novo a dereita máis xenuína cos “deberes” a prol dos intereses que defende xa feitos por un suposto “goberno de progreso”. É unha mágoa que a reforma laboral proposta por un executivo “socialista” afonde en institucións como o despedimento express de Aznar. Esta trituradora de empregos de alto voltaxe introducida no ano 2002 rectificada polo PSOE para que teña máis potencia! E constitúe toda unha evidencia que a Lei 35 centre os seus esforzos en “afinar” o Estatuto dos Traballadores para que os despidos sexan máis doados e máis imparábeis do que eran.

Mañá a rúa non é de Fraga Iribarne nen dos seus epígonos. E dos pobres e esquecidos deste país. Da clase desempregada: desta mocidade sen esperanza, destas mulleres paradas e destes homes que perderon seus empregos. Destes precarios que teñen que traballar por medo ao desemprego, pero que levaremos nos nosos corazóns en cada manifestación. É, en fin, dunha sociedade civil ferida que quere ser cidadáns e cidadás, aínda que non se lles quere deixar. E, ao mesmo tempo, da clase traballadora europea, que mañá se representa, máis que en Bruselas, Berlín, París ou Roma, nas rúas de Vigo, de Coruña ou de Ferrol, entre outras.

EN DEFENSA DE QUE AS ORGANIZACIÓNS SINDICAIS TEÑAN PRESENZA NAS PEQUENAS UNIDADES PRODUTIVAS

Unha das críticas máis comúns que se lle está a facer desde a dereita económica á reforma laboral do 2010 consiste en que impón a presenza das organizacións sindicais máis representativas nas empresas que carecen de comité de empresa ou de delegados de persoal nos casos de modificación substancial das condicións de traballo, mobilidade xeográfica ou inaplicación do réxime salarial. Oxalá fose como eles din!

O soño dunhas unidades produtivas opacas ao feito sindical, tan propio dunha ideoloxía que non concibe a máis mínima democracia nos centros de traballo, é incompatíbel coa lóxica fundacional e fundante do noso Dereito do Traballo en clave de Constitución. Pero o que non fixo a Constitución nen a nosa normativa legal, o está a facer a realidade cotiá, da man dun Tribunal Supremo totalmente alleo e de costas á realidade das nosas estruturas representativas. Nos últimos dez anos apenas hai representacións legais dos traballadores nas pequenas unidades produtivas, por máis que pertenzan a grandes cadeas multinacionais. Sectores como a telefonía móbil, as empresas de seguros, o pequeno comercio, as empresas de alugueiro de vehículos e, en xeral, os servizos públicos, hoxendía son outros tantos ámbitos “ceibados” da presenza representativa nas empresas. E estou certo de que nos vindeiros meses a seguinte vítima propiciatoria vai ser a banca, outrora cun sindicalismo forte e reivindicativo.

Que está a pasar? Que as estratexias xurídicas destas empresas, moi ben asesoradas, acharon fendas legais para discutir sempre, e moitas veces con éxito, a existenza de delegados de persoal, da man dunha doutrina xudicial moi complacente con esta estratexia da parte empresarial, que está a facer auténtico uso alternativo do dereito a prol de escuros intereses. O resultado, insisto, é un imenso baleiro de estruturas representativas. E, no horizonte, unha loita para discutirlles aos sindicatos a súa representatividade.

Nesta situación, é obvio que o Título II do Estatuto dos Traballadores presisa dunha urxente reforma para redefinir que é un centro de traballo a efectos electorais ou para redeseñar as unidades electorais para as eleccións sindicais. E que fai a reforma do 2010? Nada. Absolutamente nada. Unicamente dicir que, cando non hai representantes legais dos traballadores nas empresas –isto é, cada vez máis veces-, a representación dos traballadores nos casos de modificación das condicións, traslados ou inaplicación das táboas salariais vai recaer en traballadores elexidos ad hoc ou en membros de sindicatos máis representativos. Claro que ben se van coidar as empresas de que os seus traballadores escollan a primeira opción e non a segunda.

Engade democracia participativa nas empresas a reforma do 2010? Non. O único que fai é constatar que xa desapareceu a pouca que había e artellar un remedo ao servizo de certas medidas, por outra banda moi necesarias, de flexibilidade interna.

Parafraseando unha expresión do Tribunal Constitucional, a ausenza de canles representativas reais é proba de que, cada vez máis, as manifestacións de feudalismo industrial se espallan polo noso sistema de relacións laborais.

DESEMPREGO XUVENIL

As cifras do desemprego xuvenil actuais son insostíbeis nunha sociedade moderna. O feito de que no Reino de España se supere o 41 por 100 é un dato que non pode deixar indiferente a ninguén. O que isto implica en termos de expectativas vitais e profesionais dunha xeración é obvio, alén doutras implicacións económicas que non cabe esquencer. Desde logo, no ámbito das cadansúas carreiras profesionais, o dano que se lles está a facer é irreparábel. E vailles afectar ao longo de toda a súa vida activa.

Que se pode facer nesta materia a curto e medio prazo é unha pregunta de difícil resposta. As medidas que introduciu a Lei 35/2010, con estar algunha delas ben encamiñada, non arranxan case nada. Sen dúbida, era necesario centrar máis as medidas de incentivo neste segmento de poboación demandante de emprego. Hai que dinamizar as políticas de intermediación e colocación e hai que por en marcha medidas adicionais formativas -neste concreto aspecto a lei nada fai-. Está moi ben que se lles mellore a protección social, sempre e cando a mellora se verca asemade na mellora da súa empregabilidade.

Cabería desde logo mellorar máis o marco institucional. Dubido bastante de que a legalización das axencias de colocación con ánimo de lucro e a liberalización das empresas de traballo temporal vaia mellorar a súa posición no mercado de traballo. Estas son recetas clásicas de posicións políticas liberais. Pola contra, as melloras dos servizos públicos de emprego son máis pretendidas que reais.

Pero é obvio que as medidas máis estruturais teñen que vir no longo prazo. E, como ben se expresa na Estratexia Europa 2020, teñen que vir no campo educativo. Porque hai un mito que cómpre superar. Eu non creo que a mocidade de hoxendía sexa a mellor preparara da historia. Ou pode que si, a nivel interno. Pero dubido bastante de que a mocidade galega, ou mesmo a española, sexan competitivas no concerto europeo. Máis ben sospeito que non: teño para min que as competencias e habilidades dos titulados doutros Estados europeos resultan máis axeitadas para o emprego.

Na Universidade, desde logo, temos moita responsabilidade no futuro, nestes anos iniciais dos graos e posgraos e da posta en marcha efectiva do Espazo Europeo de Educación Superior. Con todas as eivas e insuficienzas de partida, os tempos son chegados de asumir a empregabilidade dos nosos egresados como o noso meirande reto, sen excusas nen outros obxectivos prioritarios. Pero para iso temos que ser institucións creíbeis e merecentes de confianza. Debemos ter en conta que nos tempos de mercados de traballo globais, non hai un mercado de traballo interno reservado para ninguén.

UN PAR DE REFLEXIÓNS DE CONXUNTURA LABORAL

Hoxe se publicou no BOE a Lei 35/2010, do 17 de setembro, de medidas urxentes para a reforma do mercado de traballo. Culminou a reforma laboral do 2010. Non pretendo nesta entrada un comentario xeral da mesma, que por outra parte xa veño anticipando en entradas anteriores relativas ao decretazo de xuño. Si que quero incidir en dous aspectos concretos que merecen interese:

O primeiro deles refírese a unha importante emenda introducida polo BNG no Senado e logo mantida no Congreso na votación final. Trátase dunha modificación da Lei Xeral de Seguridade Social –do seu art. 210- que establece a consunción por horas e non por días da prestación por desemprego. Isto é fundamental para os casos de desemprego parcial por reducción de xornada: ata agora, o perxuízo que se lles causaba aos traballadores nesta situación era desproporcionado, porque cada día que percibían prestación pola xornada reducida, esgotaban un día enteiro da mesma, aínda que disfrutaban dun desemprego parcial. É unha novidade moi razoábel, que vai permitir que sexan menos lesivos para os traballadores os ERES suspensivos. É do moi pouco bon que ten esta reforma. Debe coñecerse que os dous  deputados e o senador do BNG lle fixeron un servizo impagábel á clase traballadora con esta novidade. Por suposto, que o Grupo Socialista admitira esta emenda non supuxo como contraprestación que o Bloque votase a prol da reforma ou que se abstivese. Votou “non”, como é lóxico nunha lei que crea moitos problemas e que non resolve prácticamente ningún e que nos afasta aínda máis dos sistemas europeos.

O segundo vai da liorta dos liberados sindicais. Eu ben entendo a iniciativa da presidenta da Comunidade Autónoma de Madrid, como manobra para quentar os ánimos dos sindicatos. Ela evidentemente quere que a folga xeral teña éxito, para darlle nos fuciños ao mesmo tempo a ZP e ao seu teórico líder. Porén, que logo veña a patronal e mesmo o Sr. Feixóo seguíndolle a cantinela pareceume incríbel e impropio de persoas ás que se lles debe supor unha certa capacidade de liderado. Implica un descoñecemento sideral das reglas básicas das relacións laborais e do noso modelo sindical. Eu, que son fortemente crítico coa executoria das centrais máis representativas e así o expreso moitas veces diante delas, penso que o modelo español é un dos mellores imaxinábeis. A existenza de organizacións fortes e representativas foi unha decisión política de forza constituínte que permitiu que se producira a partir dos anos setenta unha concertación social que se toma como modelo noutros Estados europeos e de fóra de Europa. Permitou un diálogo social manexábel e representativo, no que houbo capacidade de adoptar acordos vinculantes. Se se quere discutir a estrutura das centrais sindicais, que se discuta. Pero que se saiba que a alternativa vai ser moito máis conflitiva, desorganizada e irresponsábel. A figura dos delegados sindicais existe como produto do Estatuto dos Traballadores, da Lei Orgánica de Liberdade Sindical e dos convenios colectivos. Un ás veces ten a dúbida de se os que critican con tanta lixeireza as horas sindicais preferirían unha acción sindical espontánea. Seica si, aínda que non o acredito. Sen dúbida que as centrais teñen moitos privilexios e moita burocracia, excesiva, desde logo. Pero habería que dicirlle á dereita que nos últimos vinte anos desenvolveron un papel fundamental no desenvolvemento económico deste país coa moderación das estratexias reivindicativas. Por certo, nunha nova entrada destes días vou falar da realidade cuantitativa das horas sindicais.

Unha cousa máis: o martes e o mércores pasado estiven en Bruxelas nunha conferencia de estudo da Estratexia Europa 2020 nos temas de emprego. Coincidín con centos de afiliados á DGB –a central sindical alemana-. Sorprendeume o exercicio de responsabilidade que fixeron ao recoñecer o éxito do seu sistema, que lles permitou non perder emprego mais a crise económica que recorreu Alemaña coa mesma intensidade que a nós; e ao expresar o seu concernemento de que os traballadores se empobreceron nos últimos anos. Pero o que máis me sorprendeu foi a crecente distancia do modelo español e o alemán. Que a ninguén lle caiba dúbida de que mañá, cando entre en vigor a Lei 35/2010, estaremos un pouco máis lonxe deles que hoxe. 

A NOSA TERRA

Como se pouco fose

O mal que ven de fora,

Tua plebe desleigada

Na diferencia acora

E a libertád non quer.

E así para que sean

Mais fondos os teus dôres,

Son os teus mesmos fillos

Verdugos e traidores

 Pra quen lles deu o ser.

                                               M. LUGRÍS FREIRE

Teño diante de min estes versos publicados no número 1 de A Nosa Terra o 4 agosto do 1907 na páxina 2. Que actuais soan hoxe! Pechouse a edición en papel, aínda que segue acesa a faísca da edición dixital. Outros medios de comunicación discuten de culpabilidades e responsabilidades privadas. Tanto lle ten. O caso é que un dos piares da cultura de Galiza esmorece diante da indiferenza colectiva. Non é merecente da compaixón da Xunta e da súa axuda por se ter amosado como un semanario de roxos nacionalistas.

Que razón leva Manolo Rivas cando dí que en Galiza non temos conservadores! Unicamente temos unha manda de necios aos que lles sobran sinais de identidade. Sóbralles a cultura, como veñen de amosar nestes días. Do mesmo xeito que lles sobran espacios naturais na mesma proporción na que lles faltan parcelas para negociar con elas. Sóbranlles país e lingua,e por suposto autogoberno, por cativo que este sexa. Goberno anano para arelas ananas. Que o descreto caia para sempre por riba de Roberto Varela e os seus coniventes!

Outras revistas caeron, do mesmo xeito que desapareceron moitas linguas. O galego non vai ser a primeira, nen a última. A alguén lle importa?

A CONVOCATORIA DE FOLGA: UNHA DATA FESTIVA

Hoxe veume á memoria a folga xeral do 14 de decembro do 1988. Era eu estudante de cuarto curso de Dereito en Santiago e tiña ao día seguinte exame parcial, creo lembrar que de Dereito Mercantil. Á hora da manifestación saín do colexio maior San Clemente acompañado do meu amigo Jacobo Cela. Achegámonos á zona vella e decidimos xuntarmos á manifestación da CNT, que nos pareceu a máis festeira. Logo paramos na Raíña, na que certamente tomamos tres ou catro viños, pois había servizos mínimos para os manifestantes voltaren con forzas ás súas casas. Xantamos e logo nos achegamos á cafetaría do colexio Rodríguez Cadarso, na que o Monchito nos serviu uns cafés algo acollonado pola folga. Máis tarde, desde logo, estudei arreo Dereito Mercantil.

Lembro daquela uns días especialmente inesquencibeis para min –e non unicamente pola participación na folga- nos que non se cuestionaba a dita participación polo feito de poder axudar á dereita. Aínda quedaban oito anos para que chegara o anzado dos gobernos Aznar! Curiosamente, o motivo da convocatoria era unha resposta a certas medidas lexislativas do goberno de Felipe González, moitas delas no ámbito da inserción laboral da mocidade.

Veume esta imaxe nidia ao ler hoxe no Faro de Vigo certas declaración do líder da dereita nas que amosaba a súa total incapacidade de entender os motivos da convocatoria da folga xeral do 29 de setembro do 2010 e expresaba a súa frontal oposición á mesma. Non quero abondar no seu discurso. Chega con dicer que esa era a súa posición, sen que fose quen de xustificar a súa postura. Pero nos da pé para sumarmos sen reticenzas a unha convocatoria intrínsecamente xusta na que amosaremos a nosa oposición a unha reforma laboral insolidaria, inicua e que non nos achega aos paradigmas europeos de regulación do mercado do traballo, senón que nos afasta aínda máis deles. E, ao mesmo tempo, sinalaremos o noso rexeitamento de certas alternativas que únicamente de xeito oportunista invocan as cuestións sociais, e que logo quedan retratadas cando teñen a máis minima responsabilidade política. Por certo, alguén é quen de invocar algunha liña de actuación política de relevo da Consellería “de Traballo e Benestar” desde que comezou a súa actuación? Eu non.

En fin, nun ambiente festivo, temos que reivindicar o día 29 de setembro a pegada social do noso marco normativo de relacións laborais. Temos que dicirlle ao Congreso e ao Senado, e por suposto ao Goberno, que o despido non ten que ser a única medida de xestión laboral, como todas estas institucións parecen crer fervorosamente.

A INTERVENCIÓN

Leín estes días o libro de Teresa Moure "A intervención". Trátase dunha obra sinxela. Probabelmente non vai ter a sona de "Herba Moura". Porén, é un traballo moi notábel, no que, desde unha perspectiva coral, como xa nos ten afeitos a autora, conta unha historia moi emotiva e, a mesmo tempo, moi simbólica. A vivencia duns feitos sucesivamente narrados por Leandro Balseiro, por Clara Balseiro, por Daniel Sampaio, por Ingrid Sampaio e por Candela Roma dan na chaga de moitas paixóns propias do noso pobo. Leandro, o vello, cultivador de especies florais exóticas, é a paráfrase dunha visión estética da vida, pero afastada da realidade e das necesidades cotiás. A súa filla Clara, filla dun pai enaxenado pero continuadora dunha estirpe de xente inadaptada. Sampaio, un vello esquecido do seu pasado, pero que quere construír un presente máis sinxelo e xenuíno. Ingrid, que ven para que lle rendan contas e que se convirte paseniñamente en parte da nosa xente. Leandro o novo, un rapaz dependente das mulleres que van guiando os seus banzos e os seus sentimentos. E Candela, a araña que vai tecendo unha rede de relacións entre todos eles e vai gobernando as súas actuacións.
Trátase dun libro moi emotivo, que de novo reivindica un mundo no que as mulleres chegan a ser autoras do seu destino e no que os homes chegan a ter a suficiente sensibilidade como para atendelas e entendelas. Unha situación na que a natureza se protexe simbólicamente, pero cun simbolismo potente e efectista.
Di a autora, pola boca de Ingrid, que os galegos somos xente que pode vivir en casoupas ou en choupanas, pero que chanta nos seus eidos as flores máis fermosas. Quizáis sexa verdade, para expresar unha rebelión dunha realidade que non nos satisfai, pero que se impón implacábelmente, como destino dun pobo que non quere arranxar o seu propio fogar.
Trátase, en fin, dun libro moi suxerente, do que non me cabe senón recomendar a súa lectura.

UN COMENTARIO RELATIVO A POLÍTICA UNIVERSITARIA

Chegoume algunha mensaxe –e algún que outro comentario- de se non traballaríamos desde Nova Universidade nesta primeira época do goberno de Salustiano Mato. A resposta é que si, por suposto. O que pasa é que aínda non hai un percorrido mínimo de actuación como para facer balanzo. E, por outra parte, aínda non organizamos formalmente os mecanismos de publicidade da nosa actuación.

A finais de setembro vaise celebrar unha asemblea de Nova na que vou pór meu cargo a disposición do colectivo. A miña intención é a de non deixar o liderado polo de agora, por suposto agás que a vontade maioritaria sexa outra.  Pero hai que debatir e recompoñer as responsabilidades de cada quen. Manolo Ramos pediume desenvolver un traballo máis interno –de feito non está en Consello de Goberno-, José Rúas insistiu na necesidade de formalizar e afortalar máis as canles de comunicación coa comunidade universitaria, outra xente ten que ser reubicada…Polo de agora, a efectos institucionais, escollemos para o Consello de Goberno a Margarita Pino e Alejandro Pereira por quenda de elección libre e a Enrique Barreiro, Armando Caballero, Manuel Deaño e Mercedes Vila pola quenda de directores de departamento ou de centro. Ademáis, eu fun nomeado polo reitor, seguindo un vello acordo que únicamente incumpliu Alberto Gago. No sector B, foi elexida polo noso grupo Silvia Rodríguez Ramilo. Asemade asumimos os postos correspondentes en mesa do claustro e comisión electoral. Iso si, todo no marco deste sistema maioritario que prima ao gañador das eleccións desproporcionadamente.

No Consello de Goberno do 26 de xullo intervimos en tres aspectos concretos. O primeiro deles, para criticar que se nomearan dous novos comisionados e se suprimira únicamente un. Ademáis, comisionados permanentes no tempo, non conxunturais. É o xeito de ampliar o equipo pola porta de atrás e non recoñecer que, de feito, é aínda máis numeroso que no 2006. Comprobouse que era mentira que levara AU un equipo máis pequeno que NU, todo o contrario. O que sucede é que nós xa esperábamos esta actuación, únicamente colleu por sorpresa a moitos votantes de boa fe de AU, que outra vez se decatan de que votaron. Neste ámbito, pola contra, agradecímoslle ao reitor que diminúa con carácter permanente as direccións de área, aínda que únicamente no número de seis. Retrucámoslle que aínda había moita marxe. O segundo tema foi unha crítica ao feito de que todos os nomeamentos de membros dos órganos de Administración das sociedades públicas nas que a UVigo ten membros sexan homes, en contra das políticas de xénero que vai esixir de contado a Lei de Igualdade. E, o terceiro, foi un chamamento a certos defectos na convocatoria e na documentación do Consello de Goberno, dos que agardamos que sexan superados en vindeiras convocatorias.

Nestas datas, Salustiano Mato está desenvolvendo un labor moi político do que xa veremos en que se concreta. Como membro do grupo de AU, rectificou en 180 graos as políticas de amortización da presenza física da UVigo no centro de Vigo e iso nos parece ben no que ten de rectificación. Pero xa veremos en que resulta o traballo interno. Polo de agora, hai que darlle unha marxe de confianza e desexarlle ao novo reitor os maiores éxitos. En particular, no plano de finanzamento, no que as propostas da Xunta son arrepiantes, impropias dunha Administración Pública que ten respeto ao Espazo Europeo de Educación Superior. Por certo, outra vez queda clara a nefasta política da UVigo na xestión de persoal, que fai que na actualidade esteamos catro puntos por debaixo da media estatal en gasto en capítulo 1. A ver como nos achegamos agora a media! Hai que esixirlle ao goberno que concentre os seus esforzos nos centros e grupos menos favorecidos. E que deixe dunha vez ese discurso falaz da competitividade. Na nosa Universidade, a mairoía non compite porque non pode, non poir desleixo.

Non son tempos aínda dunha oposición activa. No outono daremos sen dúbida unha rolda de prensa, xa co mantato máis en marcha. Polo de agora, deixo Vigo por un par de semanas para achegarme á Mariña, á ría da que Ramón Piñeiro se fixo fillo adoptivo xa hai anos. Como se lle bota de menos, nestes anos de enxurrada do nacionalismo español!

O IMPORTANTE É A BLINDAXE DE COMPETENZAS

                Claramente. Esta é a parte da sentenza do Tribunal Constitucional 31/2010, do 28 de xuño, máis central. A que aborda a cerna do problema estatutario. Dicía o xurista Viver i Pi-Sunyer, logo dos seus nove anos de experienza como maxistrado deste Tribunal, que o problema das competenzas dos Estatutos de Autonomía non é que sexan poucas ou moitas, senón que son de moi baixa calidade, todas elas expostas e esa hidra das “condicións básicas que garantan a igualdade de todos os españois”, que impón o art. 149.1.1º da Constitución do Reino de España.

                É por iso que os Estatutos da primeira xeración eran como as choupanas do pobre, nas que chove. Pola súa permeabilidade, sempre o Estado central podía asumir potestades, e as exercía, vaia se as exercía! A técnica da blindaxe é defensiva, non ofensiva. Non é que se queira máis goberno, é que se quere o que se teña, pouco ou moito. A estratexia do Estatuto de Catalunya é resposta a este problema, que reflicte a distancia inmensa entre un Estado federal e un Estado moi pouco descentralizado, como é o español. Na nosa realidade non cabe o recurso á “devolution”, porque para o imaxinario colectivo noso “devolver” é devolver a España as migallas que se lles concederon nos anos 79-82 ás Comunidades Autónomas.

                A capacidade de decisión das Comunidades Autónomas depende, xa que logo, da blindaxe. Que poidan exercer con plena responsabilidade as candansúas competenzas a prol dos seus pobos. Para que non as destrúa a couza da “coordenación da planificación xeral da actividade económica” do nº 13, art. 149.1 da Constitución.  Diante da nosa reforma estatutaria pendente, esa é a arela fundamental que ten alguén que vive o nacionalismo desde o seu soño dunha sociedade máis xusta e solidaria. Que pensa que os conceptos máis emocionais e os símbolos identitarios deben ser máis transixíbeis.

                Un exemplo: onte, en Ribadeo, participei na procesión marítima do Carme, na que había bandeiras monárquicas a cachón. Algunha particularmente grande de certa familia ribadense moi coñecida. Son tempos nos que no imaxinario español sobrancea o lema “sen complexos”. Esta tarde, de volta a Vigo, de novo sentín certa zuna, ao pasarmos o cemiterio de Goiriz, diante do sartego do “caído” que hai canda a estrada. Sorprendinme eu mesmo, logo de anos de reconciliación e mesmo complicidade con este home galego anónimo que morreu novo hai tantos anos. É a fartura do español que temos estes días.

                Non quixera causar fartura de sinais identitarias de Galiza. Abonda con que poidamos gobernarmos un pouco máis. Diso vai unha reforma estatutaria.

TRIBUNAL CONSTITUCIONAL, ESTATUTO DE CATALUNYA E ESTATUTO DE GALIZA. POBO CATALÁN E POBO GALEGO

                Levo non poucos días calado no blog. E quero reiniciar as entradas cunha reflexión breve dos actos das últimas semanas arredor do Estatuto de Catalunya. Con certa perplexidade –polo conflitiva que foi- pero tamén con certa envexa leín hoxe os comentarios da manifestación de onte en Barcelona. Constituiu toda unha contestación pola vía do feito ao excursus do Tribunal Constitucional de que non existe xurídicamente o pobo catalán. Seica non xurídicamente, pero existe de seu. Emerxe, desde logo, por riba dunha clase política manifestamente mellorable. E existe, sen lugar a dúbidas, cando se compara cun pobo galego comatoso, que vive a súa segunda longa noite de pedra, asolagado por debaixo dun pensamento único abafante que fai renuncia cotiá da súa historia, do que xa non somos e difícilmente voltaremos a ser nalgún día.

                Non pretendo criticar a sentencia do Tribunal Constitucional. Teño a opinión de que a relatora, a presidenta Casas Baamonde, exerceu neste pronunciamento máis como laboralista que como presidenda do TC: mediando nun conflito entre dúas visións do Reino de España: unha actual, democrática e tolerante; a outra pretérita, excluínte e esencialista. Probablemente, que asumira ela o relatorio era a mellor noticia posible para as posturas máis autonomistas. Con todo o criticable que poidan ser o fallo e máis os fundamentos intepretativos da sentencia, teño a opinión de que ela empregou todas as súas capacidades de xurista, persoa conciliadora e galega para obter bon fin a un reto no que sucumbiron outros maxistrados. Por certo, é case un símbolo que a única presenza galega neste conflito fose a identidade da relatora.

                Canto aos pronunciamentos de inconstitucionalidade concretos, son toda unha paráfrase das diferencias entre Catalunya e nós. Probablemente, o menos indicativo sexa todo o relativo ao poder xudicial, único segundo a sentencia. O que non sorprende a ninguén, como quintaesencia dun Poder afastado cada vez máis da dinámica dun Estado complexo e plurinacional, ancorado nunha unicidade ideal de dereitos que non ten en conta a diversidade desta conxunción de pobos que é o Reino de España. Porque o recoñocemento da diversidade arriquecedora é o risón no que se sostén o sentemento de pertenza posible. Non a imposición dun centro que asoballa ás periferias.

                Pero cousa distinta é a liorta do defensor do pobo. Por moitos documentos que poña na mesa o defensor do pobo español, hai que recoñecer que en Catalunya, como en Galiza o valedor do pobo, a súa existencia moi pouco tivo que ver coa defensa de dereitos fundamentais e coa defensa das persoas individuais fronte ás institucións do Estado. É lícito, xa que logo, pretender contar cunha institución de seu que encha o baleiro que deixa un defensor do pobo trasnoitado, que tiña que actualizarse para estar á altura das institucións nórdicas nas que se inspirou, pero xa hai máis de trinta anos.

                Por non alongar máis o discurso: é que alguén en Galiza xamais soñou un Consello Consultivo que emitira dictames vinculantes? Desde logo, non un BNG que sempre ostentou un desprezo activo por esta institución. Alguén pensou en que as normas estatais infralegais non nos poidesen afectar? Penso que non.

                E o tema dos dereitos lingüísticos na sentencia: o camino que queda por percorrer en Galiza para chegar aos máximos de promoción da lingua galega que contempla esta sentencia é máis longo que o do pobo xudeo para chegar á Terra Prometida. Da vergoña que supoña tanto para nós e tanta restricción para Catalunya.

                En fin, hoxe leín unas declaracións da presidenta do Parlamento de Galiza que me encheron de tristura. Afirma –e leva razón- que á nosa xente hoxendía non lle interesa o debate da reforma estatutaria. Quizáis, como dirían os románticos, do seu fondo sono acordará.