DERROGAR…A REFORMA LABORAL

No día de hoxe, houbo liorta grande no Goberno, entre o Goberno e  as partes sociais e entre o Goberno e os partidos da oposición. O motivo: o pacto asinado onte entre os dous partidos do Goberno e E H Bildu relativo á derrogación “de maneira íntegra” da reforma laboral do ano 2012. Logo, matizacións, posición “cristalinas”, desplante de CEOE pola agresión que sofreu, ilexitimidade de calquera pacto “cos herdeiros de ETA”...

“A derrogación deberá ser efectiva antes da finalización das medidas extraordinarias adoptadas polo Goberno en materia económica e laboral derivadas da crise orixinada polo Covid 19”, asinaron Adriana Lastra, Pablo Echenique e Mertxe Aizpurua e leeu con moita consternación hoxe Gerardo Cuerva, presidente de CEPYME. Como resposta inmediata, transmitiu a suspensión do diálogo da patronal co Goberno. Pola súa banda, Nadia Calviño expresaba a súa disidencia pública co que literis verbis asinou onte a voceira do grupo parlamentario do PSOE no Congreso, porque “sería absurdo derrogar a reforma laboral na maior recesión da nosa historia recente”.

Neste contexto, hoxe houbo opinións para todos os gustos. Pero, en realidade, o de onte non foi para tanto. O único novo é a perentoriedade que se lle deu á derogación, polo demáis comprometida e expresada reiteradamente por PSOE e Unidas-Podemos, coas cadansúas matizacións. A derrogación íntegra implica unha revisión a fondo dos contidos de todas as modificacións que produciu primeiro, en febrero do 2012, o Goberno de Mariano Rajoy e, máis tarde, en xullo, a maioría absoluta do Partido Popular. O que, ao meu xuízo, non é únicamente lexítimo, senón que ademáis é proporcionado e conveniente. Non implica darlle as costas ao diálogo social –como claramente expresaban hoxe Unai Sordo e Pepe Álvarez- e como sabe perfectamente Antonio Garamendi, ao que non lle quedaba outra que practicar un teatriño organizativo para consumo da súa parroquia.

Máis ben habería que dicir algo máis, e positivo: de novo se constata o compromiso do mundo nacionalista coa gobernabilidade do Estado e coa cuestión social alén dos límites xeográficos, neste caso de Euskadi. Mesmo cabe salientar a prudencia de hoxe do PNV, por máis que o pacto lle perxudica notablemente na súa confontación electoral inminente con EH-Bildu e por máis que teóricamente debería estar máis perto do mundo empresarial que o PSOE.

No fondo, sucede que hai un consenso bastante xeral sobre a necesidade de pasar páxina dunha lexislación laboral impropia dun sistema democrático e avanzado de relación laboráis. A reforma do 2012 foi un erro manifesto que produciu efectos moi negativos no noso mercado de traballo, como recoñecen unánimemente todas as persoas con certo coñecemento das dinámicas xurídico-laborais dos últimos corenta anos. Ideolóxicamente, nos colocou máis ben na onda das reformas de Eduardo Aunós do 1926, de corte autoritario e antidemocrático. É dicir, a reforma do 2012 foi un anacronismo histórico que ten durado oito anos únicamente pola inestabilidade política que impediu correxila moito antes. A motivación de Rafael Calvo e da UCD cando impulsaron o Estatuto dos Traballadores do 1980 sempre baseándose na concertación social era, comparada coa reforma do 2012, case futurista.

Moi poucas cousas cabe conservar da reforma do 2012. Cando se fala de “parcialidade da reforma” ou de Estatuto dos Traballadores do século XXI” non se cuestiona a moción á totalidade da reforma Rajoy, senón que se expresa que a derrogación non é simplemente unha volta atrás. Mesmamente a vicepreidenta primeira, coas súas “prudentes” declaracións, non creo que exprese outra reserva diferente de non querer operar, sen máis un retroceso. Porque o antigo se elimina con normas novas, non con normas menos antigas.

É dicir: non hai dúbida –iso non se cuestiona- que o marco de negociación colectiva debe ser cambiado de raíz para darlle máis sustantividade ao dereito de negociación colectiva e incrementar a autonomía das organizacións sindicais e empresariais. Mesmo CEOE e CEPYME comparten esta visión, coas evidentes particularidades nos seus posicionamentos. Tampouco se discute que todo o que supón a flexibilidade de entrada –isto é, a precariedade dos contratos- ten que ser combatida. Tamén hai consenso en que as taxas de temporalidade teñen que achegarse á media da Unión Europea. Un sistema que chegaba xa outra vez ao 27 por cento de temporalidade e que agora vai a producir o seu axuste a costa dos traballadores precarios non é sostible.

Tamén parece evidente que, cando asoma un risco sísmico de perda de emprego, convén que se adopten as medidas necesarias para que se eliminen prácticas abusivas e que se dificulten os despedimentos improcedentes. Quizáis o problema non é únicamente cuantitativo, aínda que tamén o é. Por pór un exemplo: é lóxico que se poida despedir improcedentemente a unha persoa de máis de 50 anos por un máximo de 24 mensualidades do seu salario cando vai ter extremadamente difícil retornar ao mercado de traballo? Hai alguén que pensa que esa indemnización é proporcionada ao dano que abusivamente se lle causa a estas persoas? Pero, desde unha perspectiva máis sustantiva: non se pode permitir que esta xeración millennial que ten sido batida por dúas crises sucesivas sexa de novo expulsada do mercado de traballo mediante despedimentos improcedentes baratos, baratos.

Por suposto que a crise económica que chega producirá perda de empregos e perda de empresas e que as medidas de axuda, en particular ás PEMES, son necesarias e urxentes. Pero iso non pasa por flexibilizar os despedimentos. A receita do 2012 produciu unhas consecuencias que hoxe pagamos varias xeracións de xente traballadora. Os despedimentos por causas empresariais deben ter unha explícita relación de subsidiariedade con medidas de mantemento do emprego.

E, sen dúbida, xa desde o 2010 a flexibilidade interna foi asumida pola parte social nos sucesivos Acordos para o Emprego e a Negociación Colectiva. Pero unha cousa é flexibilidade e outra unilateralidade e autoritarismo da empresa. Este sesgo é, quizáis, o máis deforme e antigo dunha reforma que non resolveu ningún problema, senón que creou moitos. Se os políticos da UCD acreditaron “máis ou menos” nun estatuto democrático dos traballadores, os seus fillos, moito máis escorados ao antigo réxime, xeraron unha lexislación de servos fideis aos seus señores. Iso é o que hai que derrogar, varrer e esquecer para sempre. As dúas partes sociais serán quen de consensuar algo máis digno e democrático. E, en todo caso, o Congreso dos Deputados ten que ser a casa do xogo democrático para obter as maiorías necesarias nesta xeometría variable na que, desde logo, tamén EH Bildu é un grupo importante e que hai que ter en conta.